Het voormalige sanatorium Hebron (1932), onderdeel van het zorgpark Zon & Schild in Amersfoort, wordt herbestemd tot hoofdkantoor van GGz Centraal. De bovenste twee bouwlagen zullen voornamelijk gebruikt gaan worden als eigentijdse werkruimte voor medewerkers van GGz Centraal. Op de begane grond komt een mix van functies voor zowel medewerkers als cliënten van het zorgpark. In de afgelopen jaren is in nauwe samenspraak met gebruikers een definitief ontwerp gemaakt en goedgekeurd, dat nu wordt uitgewerkt naar technisch ontwerp. De opgave is onderdeel van een integrale herontwikkeling van het zorgpark, waarbij het gemeentelijk monument Hebron gaat functioneren als hoofdkantoor van de GGz Centraal en aan de noordzijde een nieuwe woonkliniek wordt gebouwd. Van Hoogevest Architecten ontwerpt de herbestemming van Hebron, Atelier Pro de nieuwe woonkliniek op het achtergelegen terrein.
Geschiedenis
Zon & Schild Hebron is in 1932 geopend als sanatoriumgebouw voor zogenaamde ‘zenuwenlijders’. De architectuur sluit met zijn opzet van een centraal middendeel met geknikte zijvleugels gedekt met lage zadeldaken, goed aan bij de landschappelijke context. Hebron was de eerste uitbreiding van het psychiatrische hervormde gebouwenensemble dat Zon & Schild heet, ontworpen door de oprichter van ons bureau Gijs van Hoogevest samen met de gebroeders Mensink in de jaren 1931 tot 1938. Bij de oprichting was dr. G.W. Bruijn de eerste geneesheer-directeur. Zijn oudste dochter trouwde de oudste zoon van Van Hoogevest, die later het bureau van zijn vader zou overnemen en na hem weer een volgende generatie. Dus voor Van Hoogevest Architecten heeft Zon & Schild een bijzondere betekenis.
Monumentwaarden
Hebron heeft de status van gemeentelijke monument. In de waardenstelling kreeg het exterieur een hoge monumentwaarde toegekend als gaaf voorbeeld van een sanatorium uit de interbellum-periode. De later toegevoegde dakkapellen aan de noordzijde worden gezien als aantasting van het dakenlandschap en het gevelbeeld. In het interieur kreeg de historische structuur met drie monumentale trappenhuizen een hoge monumentwaarde toegekend. Met zorgvuldige creativiteit is gezocht naar een evenwichtige inpassing van nieuwe functies met behoud van kernwaarden. Daarbij is de hoofdstructuur leidend geweest
Balans tussen behoud en vernieuwing
Om het nieuwe programma met behoud van monumentwaarden te kunnen inpassen moest gezocht worden naar een balans tussen behoud en vernieuwing. De nieuwe functie vraagt om een overzichtelijke logistiek, met open en meer besloten ruimtes. Op de begane grond zijn de ruimtes ondergebracht waar medewerker en cliënt elkaar ontmoeten, zoals het restaurant en andere cliënt ondersteunende functies. De gaaf bewaarde karakteristieke trappenhuizen fungeren als ankerpunten in de nieuwe logistiek van het gebouw. Op de verdiepingen worden de flexibele werkplekken ondergebracht: besloten en ook meer open ruimtes voor medewerkers van GGz centraal. Aan de zuidzijde wordt een publieksentree gemaakt en de medisch-paramedische dienst krijgt ook een eigen toegang. De nieuwe toevoegingen zoeken in het ontwerp aansluiting bij de historische architectuur van Hebron, maar zijn wel als nieuwe tijdslaag herkenbaar.
Bouwkundig herstel en verduurzaming
Door lange leegstand is de onderhoudssituatie van Hebron sterk achteruitgegaan. Naast ambachtelijk herstel van houten ramen en deuren en gevels, zullen ook stalen raamprofielen uitgenomen en hersteld moeten worden. Een belangrijk onderdeel van het werk is de energetische verbetering van het gebouw. Er is voorzien in isolatie van de gehele gebouwschil: gevels krijgen isolerende voorzetwanden, vloeren worden aan de onderzijde geïsoleerd en de kap wordt aan de binnenzijde voorzien van een isolatiepakket. Dit betekent voor het gebouw een belangrijke verduurzamingsslag.
Opdrachtgever GGz Centraal
Architect Van Hoogevest Architecten
Architect woonkliniek Atelier PRO
Installaties en bouwfysica ingenieursbureau DWA
Constructies Croes Bouwtechnisch Ingenieursbureau
Visualisaties Van Hoogevest Architecten (presentatie DO-indiening november 2023)
Historische foto’s Archief Eemland
