Op zaterdag 16 december 2023 opent het Centraal Museum Utrecht op feestelijke wijze weer haar deuren voor het publiek. Vanaf 2022 is in opdracht van de Gemeente Utrecht de museumvleugel uit bouwjaar 1920, heringericht en verduurzaamd naar ontwerp van Van Hoogevest Architecten in samenspraak met adviseurs DWA voor installaties en De Prouw voor constructies. Tegelijkertijd werd door aannemer Burgy aan dit Rijksmonument het noodzakelijke onderhoud uitgevoerd.
Historisch gebouwenensemble
Utrechts’ negentiende-eeuwse stadscollectie werd in 1920 samengevoegd met een aantal particuliere verzamelingen en ondergebracht in het laat-middeleeuwse Agnietenklooster in de binnenstad van Utrecht. Vanaf toen kregen deze kloostergebouwen een museale functie als Centraal Museum, nu hét Kunstmuseum van Utrecht. Voor deze collectie werd in 1920 een nieuwe vleugel aangebouwd naar ontwerp van stadsarchitect F.J. Nieuwenhuis (1848 – 1919), die ook betrokken was bij de restauratie van de Domkerk. Zoals voor Nieuwenhuis en vele van zijn vakgenoten gebruikelijk was, streefde men bij uitbreiding van een bestaand gebouw naar eenheid in stijl. De nieuwe vleugel werd daarom in een neogotische stijl ontworpen die aansloot bij de laat-gotische stijl van het klooster. De nieuwe uitbreiding kreeg de naam ‘1920-vleugel’, verwijzend naar de bouwtijd. Architect Nieuwenhuis heeft de realisatie van zijn ontwerp niet meer meegemaakt omdat hij het jaar daarvoor overleed.
verduurzaming
Ruim 100 jaar later voldoet de 1920-vleugel niet meer aan de eisen die worden gesteld aan een hoogwaardig museaal binnenklimaat. In het ontwerp is daarom de verbetering van het binnenklimaat als belangrijke vernieuwing meegenomen. Er is voorzien in een nieuwe luchtbehandelingsinstallatie, die onzichtbaar voor bezoekers is ingebracht. Tussen twee zadeldaken is een overkapping gemaakt ten behoeve van een nieuwe techniekruimte. Het nieuwe dak kon meteen worden benut voor de opstelling van zonnepanelen, die eveneens niet zichtbaar is vanaf de straat. Die onzichtbaarheid was voorwaarde vanuit monumentenzorg in verband met de gevoelige stedelijke context en de monumentwaarde van het gebouw. De zonnepanelen vormen nu een duurzame energiebron voor de nieuwe installaties.
Om het museumgebouw energetisch te verbeteren zijn de kappen van de zolderruimtes aan de binnenzijde voorzien van na-isolatie, Bouwkundige en installatietechnische voorzieningen zorgen samen voor een stabiel binnenklimaat dat belangrijk is voor het behoud van de bijzondere museumcollectie van hét Kunstmuseum van Utrecht.
ambachtelijk herstel
Naast verduurzaming vond ook groot onderhoud plaats. Het leien dak was aan vervanging toe. De nieuwe leien zijn conform de historische situatie gelegd in zogenaamde Rijndekking. Tegelijkertijd zijn ook de zinken goten en loden ornamenten hersteld. De robuuste eikenhouten kozijnen zijn ambachtelijk hersteld door aangetaste houten delen te verwijderen en te voorzien van nieuwe lassen in bijpassend eikenhout. Dankzij het vakwerk van aannemer Burgy staat de 1920-vleugel er nu weer bouwkundig goed bij.
Herinrichting
In het interieur van de museumvleugel is sinds de bouwtijd veel veranderd door het inbouwen van nieuwe museumzalen. Door op tactisch gekozen locaties de oorspronkelijke indeling te herstellen en later dichtgezette wandopeningen te heropenen, is niet alleen de ruimtelijke kwaliteit hersteld, maar konden ook verschillende looproutes worden gemaakt. Hierdoor hebben de verschillende exposities nu een eigen route gekregen en zijn gebruiksmogelijkheden flexibeler geworden. Het voor museaal gebruik geoptimaliseerde binnenklimaat, de verduurzaming van het gebouw en de nieuwe mogelijkheden voor multifunctioneel gebruik, betekenen voor de 1920-vleugel belangrijke verbeteringen die het museum weer voor de langere duur geschikt maakt voor de toekomst.
Opdrachtgever Gemeente Utrecht
Architect Van Hoogevest Architecten
Adviseur installaties DWA
Adviseur constructies Constructiebureau De Prouw
Aannemer Burgy
Fotografie exterieur Frank Hanswijk
Fotografie interieur en werkzaamheden Arjen Veldt i.o.v. Burgy
